سالها پیش در کتابی خواندم که استاد فیزیکی به دانشجویان خود گفته بود وقتی می‌توانید بگویید فیزیک کوانتوم را یادگرفته‌اید که بتوانید آن را به کارگران معدن تعلیم دهید. دانشجویی در جواب گفت: استاد این درست است ولی کارگران معدن چگونه می‌توانند فیزیک کوانتوم را بدون تحصیل دروس پیش‌نیاز درک کنند. این گفتگو یادآور تدریس مقدمه علم حقوق در دانشگاه است. استادی حقوق را فهمیده که بتواند آن را به زبان ساده برای دانشجویان ترم اول بازگو کند. اما خیلی از مباحث مقدمه علم حقوق راجع به مباحثی است که دانشجویان هنوز نخوانده‌اند و بسیاری از مثالها و نمونه‌ها را بعدا در طول تحصیل خود مطالعه می‌کنند.
از روزهای اول ورود به دانشگاه به دنبال کتابی بودم که حقوق را به زبان ساده و قابل فهم برای دانشجویان ترم اول تشریح کند. کتابهای موجود خیلی فنی بودند و فهم آنها برای دانشجویان ساده نبود و مطالب آنها نیز بعضا به گذشته تعلق داشت. در سه دهه گذشته چندین بار تصمیم گرفتم که کتاب مقدمه حقوق بنویسم چرا که درس مقدمه برای دانشجویان حقوق، بسیار اهمیت دارد. این درس به آنها می‌گوید که حقوق چیست، چه اهدافی را دنبال می‌کند، چه منطقی بر آن حاکم است، چه شاخه‌ها و زیرشاخه‌هایی دارد، منظور از فلسفه حقوق چیست، چطور قوانین تفسیر می‌شوند، قاضی چگونه حکم صادر می‌کند، آینده شغلی این رشته چیست و برای ورود به مباحث حقوقی و موفقیت در آن چه آمادگی‌هایی لازم است.
علاوه بر دانشجویان حقوق، بسیاری از رشته‌های دانشگاهی با مباحث حقوق مرتبط‌اند و درسی به نام مقدمه علم حقوق یا کلیات حقوق دارند. آنها بیشتر از دانشجویان حقوق در درک کتابهای مقدمه حقوق با مشکل روبرو هستند. علاوه بر آن، بسیاری از افراد جامعه به فراخور کار، شغل یا کنجکاوی خود به دنبال افزایش آگاهی‌های خود از حقوق‌اند و به دنبال کتاب قابل فهمی هستند که آنها را با دنیای مرموز حقوق آشنا کند.
چند بار برای نوشتن کتاب مقدمه تجهیز شدم، اما کار مشکل‌تر از آن بود که در ابتدا به‌نظر می‌آمد. نگارش کتابهای سنگینی مثل حقوق تطبیقی، حقوق تجارت بین‌الملل، داوری تجاری بین‌المللی، حقوق نفت و گاز و قراردادهای بی‌اوتی پشتوانه و دلگرمی قوی بودند که من را در این سفر یاری رسانند ولی باز دلهره وجود داشت. اما به هر حال مقدمه حقوق باید نوشته می‌شد. به قول شیخ اجل سعدی، «که در آب مرده بهتر که در آرزوی آبی». به رغم دشواریهایی که در نوشتن کتابهای قبلی تجربه کرده بودم، باز به‌قول حافظ غافل بودم که «تحصیل عشق و رندی آسان نمود اول **** آخر بسوخت جانم در کسب این فضایل».
این کتاب دو هدف اصلی را دنبال می‌کند. اول اینکه مقدمه‌ای باشد بر دانش روز حقوق تا بتواند دانشجو را در گامهای اول با مفاهیم و ساختارهای حقوق آشنا کند. دوم، کتاب تا حد ممکن قابل فهم باشد تا برای دانشجویان و غیر دانشجویان قابل استفاده باشد و پنجره‌ای باشد که دوست‌داران حقوق بتوانند نگاهی به حقوق و محتوای آن داشته باشند.
یکی از روزهایی که به‌سختی مشغول نگارش این کتاب بودم، همسرم که مدتها است در کارهای خیریه همکاری دارد، پیشنهاد نمود که منافع مالی این کتاب وقف امورخیریه و در اختیار ایشان قرار گرفته تا برای مستمندان هزینه شود. پیشنهاد از چند جنبه جالب بود. اول اینکه، نوشتن مقدمه علم حقوق جزء آرزوهای همیشگی‌ام بوده و چه بهتر که درآمد آن وقف امور خیریه شود. دوم، با توجه به پیش‌بینی اینکه کتاب با استقبال خوبی روبرو میشود، اختصاص درآمدهای آن به امور خیریه، احیای سنت حسنه وقف است و خریداران کتاب خود را در این نوعدوستی و دستگیری از مستمندان شریک می‌دانند. سوم هم اینکه همسر گرامی اجازه می‌دادند که وقت بیشتری برای نوشتن کتاب صرف و کتاب را با سرعت بیشتری تمام کنم.
به‌پاس تشکر از این پیشنهاد شگفت‌انگیز، این کتاب را به کلیه کسانی که صادقانه و مومنانه در کار خیر فعالیت می‌کنند، تقدیم و کلیه منافع مالی آن را در این چاپ و چاپهای بعدی وقف امور خیریه میکنم.
درآمدی بر کتاب مقدمه علم حقوق
در حالی که حقوق تمام ابعاد زندگی ما را احاطه کرده است و حوزه تحت نفوذش را روز به‌روز گسترش می‌دهد، در مورد چیستی آن اختلاف نظر فراوان است. برخی حقوق را ناشی از طبیعت اشیا و فطرت انسان می‌دانند که انسان را به انجام رفتارهای شایسته و نیکو امر و از انجام رفتارهای ناپسند و زشت نهی می‌کند. در مقابل عده‌ای، حقوق را چیزی جز فرامین حاکمانی نمی‌دانند که احکام خود را به جامعه تحمیل و نافرمانان را مجازات می‌کنند. دسته دیگری حقوق را ابزار سلطه می‌دانند که با توسل به آن طبقات سلطه‌گر حاکمیت و سلطه خود بر طبقات فرودست را حفظ می‌کنند. عده‌ای دیگر حقوق را زاییده اجتماع و برخی دیگر آن را ابزار مهندسی اجتماع می‌دانند. برخی حقوق را ناشی از مذهب و برخی دیگر آن را در خدمت مذهب می‌دانند. در فصل اول به‌اختصار در مورد چیستی حقوق و ویژگیهای آن صحبت میشود. سپس کارکرد حقوق در جامعه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
حقوق تنظیم‌کننده روابط اجتماعی است و به اشخاص می‌گوید که چه رفتاری صحیح است که باید انجام شود و چه رفتاری ناصحیح است که نباید انجام شود. اما اخلاق، مذهب، سنن اجتماعی و امثال آن نیز به ما می‌گویند که چه رفتاری پسندیده و چه رفتاری ناشایست است. تفاوت قواعد حقوقی از قواعد اخلاقی یا مذهبی در فصل دوم مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این فصل همچنین تأثری که حقوق از سیاست، جامعه و اقتصاد می‌پذیرد و تأثیری که بر آنها می‌گذارد، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
حقوق مجموعه‌ای از قوانین اساسی و قوانین عادی، معاهدات، آیین‌نامه‌ها، تصویب‌نامه‌ها، مقررات، عرفها و رویه‌ها است که منابع حقوق را تشکیل می‌دهند و مبنای قضاوت دادرسان هستند. منابع حقوق و سلسله مراتب آنها در فصل سوم بررسی میشود.
شناخت شاخه‌ها و زیرشاخه‌های حقوق برای مقاصد آموزشی اهمیت بسیاری دارد و به حقوقدان اجازه می‌دهد که مباحث حقوقی مرتبط را ذیل شاخه‌های حقوقی دسته بندی و مورد مطالعه قرار دهد. حقوقدان با دسته‌بندی مباحث حقوقی، اصول مشترک هر دسته را استخراج و بر مصادیق مربوط اعمال می‌نماید. در این کتاب، دسته‌های حقوقی به چهار گروه اصلی یعنی حقوق خصوصی، حقوق عمومی، حقوق کیفری و حقوق بین‌الملل تقسیم شده که هر کدام در یک فصل جداگانه شامل فصلهای چهارم تا هفتم ذکر شده است. در ذیل هر شاخه اصلی، زیرشاخه‌های مرتبط آن شاخه نیز به‌اختصار بررسی شده است.
از آنجا که بروز اختلاف در جوامع انسانی گریزناپذیر است و یکی از وظایف اصلی حقوق حل و فصل اختلافاتی است که بین مردم، یا بین مردم و حکومت بروز می‌کند، فصل هشتم به نحوه رفع اختلافات و حل و فصل آن اختصاص دارد. در این فصل ضمن بیان شیوه‌های رسمی حل اختلاف مثل دادگاه به شیوهای جایگزین حل اختلاف نیز مثل مذاکره، کارشناسی، سازش و داوری نیز پرداخت شده است.
فصل نهم به این موضوع اختصاص دارد که حقوقدان در مقام قاضی یا وکیل چگونه با یک مسئله حقوقی برخورد می‌کند و بر اساس چه منطق و اصولی آن را حل و فصل می‌نماید. حقوقدان برای برخورد با یک مسئله حقوقی از منطق خاصی استفاده می‌کند که گرچه از جهاتی با منطق مورد استفاده در دیگر علوم یکسان است ولی ویژگیهای خاصی دارد که استدلالهای حقوقی را برای غیرحقوقدانان رمزآلود کرده است.
در فصل دهم، فلسفه حقوق یا مکاتب حقوقی بررسی میشود که به این منظور پنج مکتب مورد بحث قرار می‌گیرد. در یازدهمین فصل، شغلها و حرفه‌های حقوقی معرفی می‌شوند. چگونگی ورود به سمتهای حقوقی مثل قضاوت، وکالت، سردفتری، کارشناس حقوقی، مشاوره حقوقی و تدریس در دانشگاه‌های و چالشهای هرکدام از این شغلها از دیگر مطالبی است که در این فصل بررسی می‌گردد.
مظاهر
آذر ۱۶, ۱۴۰۰
سلام استاد؛
ماهیت حقوقی که ما در مقطع کارشناسی حقوق در حال یادگیری هستیم، آیا علم است یا دانش؟ اگر علم است روش آن چیست؟
چون در کاربرد عملی حقوق مثل وکالت، حقوق به هنر نزدیک است تا به علم.
و از طرفی این ترم که در حال یادگیری حقوق تطبیقی با منبع کتابی که شما تالیف نمودید در دانشگاه هستیم، احساس میکنم به استثنای این درس بقیه دروسی که من امروز به عنوان ترم آخر حقوق کارشناسی گذراندم، ماهیت اطلاعات یا دانش داشت تا علم.
پاسخ‌تان برایم خیلی مهم است، چون تا حدودی مسیر را برایم در تحصیلات تکمیلی روشن می‌کند، چون علم بودن آنچه یاد خواهم گرفت، مهم است.
دکتر شیروی
آذر ۱۸, ۱۴۰۰
سلام این مباحث را در کتاب مقدمه علم حقوق خود به روشنی توضیح داده ام مراجعه کنید.
پریسا ملکشاهی
اردیبهشت ۱۵, ۱۴۰۰
سلام جناب دکتر، من ۲۴سالمه و تازه از رشته کامپوتر فارغ التحصیل شدم، علاقه به رشته حقوق و شغل وکالت دارم، اما یکم ترس دارم، اینکه در این زمان کرونا درسها به چه شکل پیش میرود؟ اصلا دانشجو چیزی متوجه میشود؟ مجازی میشه که گذروند؟ و بعد اینکه چه چیزی به موفقیت داخل این رشته کمک میکنه؟؟؟؟ ممنون میشم منو راهنمایی کنین.
دکتر شیروی
اردیبهشت ۲۳, ۱۴۰۰
سلام مشکلی نیست ولی کرونا هم انشا الله با زدن واکسن حل می شود
رسول
دی ۱۵, ۱۳۹۹
سلام استاد کتاب مبانی علم حقوق که جامع برای آزمون استخدامی باشه رو چی معرفی می کنید
دکتر شیروی
دی ۱۶, ۱۳۹۹
سلام همین کتاب مقدمه علم حقوق خودم را
فرهاد
آذر ۴, ۱۳۹۹
سلام خسته نباشید کتاب مقدمه علم حقوق رو چه جوری میتونیم تهیه کنیم تبریز گشتم نبود
دکتر شیروی
آذر ۶, ۱۳۹۹
سلام بروید روی سایت انتشارات میزان و خریداری کنید.
Arash
مهر ۵, ۱۳۹۹
درود بر شما جناب دکتر؛ وقتتان خوش.
بنده هنوز در ابتدای راهه پر پیچ و خم اما دلنشین و پر مفهومه، حقوق هستم.
بگذارید بیشتر توضیح دهم؛
منظورم از ابتدای راه بودن اینست که اگر اتفاقی غیر منتظره رخ ندهد ، بزودی در دانشگاه فردوسی مشغول به تحصیل خواهم بود.
در این روزهای سرگردانی، مشغول به جست و جو در اینترنت و پیداکردن مفاهیم و جستارهایی از این رشته بودم که بایستی اعتراف کنم:
کمی آشفته حال شدم و تا حدودی سرگردان…..!!
درون دریایی ژرف از اطلاعات حقوقی غرق شدم که….
شانس مرا یاری کرد و این مطلب را دیدم.
جناب دکتر؛ از شما پرسشی دارم که شاید جنبه کلیشه ای آن بیشتر باشد، اما میخواهم جسور باشم و بپرسم!
حقوقدانی عالم و آگاه کدامین مهارتها را میبایست بیش از هر نکته ای دگر برای خویشتن سر لوحه قرار دهد و آنها را تقویت و بپروراند؟
پایدار و پویا باشید؛ سپاسگزارم.Arash
دکتر شیروی
مهر ۶, ۱۳۹۹
سلام، آفت رشته حقوق این است که شما می توانید شب امتحانی درسها را بخوانید و امتحانی بدهید و یه نمره ای کسب کنید. ولی هرگز به طور جد دزس نخوانید. تلاش اولین شرط موفقیت است. تلاشی خستگی ناپذیر و مداوم. دوم برنامه ریزی و خواندن کتابهای خوب و ارتباط با اساتید خوب که راهنمایی بگیرند و از اول راه درست را بروند. این کتاب مقدمه علم حقوق را از همین حالا بخوانید. خیلی به شما کمک می کند که بیشتر راه تان را پیدا کنید. همانطور که از اسمش پیدا است این کتاب شما را برای ورود به دنیای حقوق آماده می کند و از ابتدا تصویر درستی از حقوق را در ذهن شما ایجاد می کند.
پرهام مقصودی
شهریور ۲۲, ۱۳۹۹
سلام آقای شیروی . میشه اون قسمت از کتاب که درباره فرصت ها و تهدید های شغل های وکالت و قضاوت نوشته شده به ما بگید ؟
دکتر شیروی
شهریور ۲۳, ۱۳۹۹
سلام فصلی که در مورد مشاغل و حرفه های حقوقی صحبت شده این مسائل بحث شده است
میری
شهریور ۱۴, ۱۳۹۹
سلام آقای شیروی . این کتاب دارای قسمتی هست که راجب اجزای دستگاه قضایی مثل دادگستری ، دادسرا و .. و همچنین افراد دستگاه قضایی مثل دادرس ، دادیار ، بازپرس و … توضیح داده باشد ؟
دکتر شیروی
شهریور ۱۴, ۱۳۹۹
سلام بله یک فصل به طور کلی در مورد سیستم قضایی ایران است.
امیرحسین پارسا
مرداد ۲۴, ۱۳۹۹
سلام . بنده ۱۶ سال دارم و از الان رشته حقوق رو انتخاب کردم . این کتاب به زبان ساده نوشته شده یا سخت ؟ بنده هم میتونم این کتاب رو مطالعه کنم ؟
دکتر شیروی
مرداد ۲۵, ۱۳۹۹
سلام این کتاب ساده نوشته شده است ولی یک کتاب دیگر مد نظر دارم بنویسم که برای امثال شما خیلی مناسب باشد ولی تا آن زمان فعلا این کتاب را خیلی از بخش هاش را می توانی متوجه بشوی
عبدالرشید
خرداد ۶, ۱۳۹۸
بسیار عالی است
salar
فروردین ۲۶, ۱۳۹۸
با سلام خدمت استاد گرامی
کتاب مباحث جدید و کاربردی را مطرح کرده است (به خصوص بخث مشاغل حقوقی و روشهای حل اختلاف) اما جای بحث نظام های حقوقی و حقوق تطبیقی در آن خالی است. البته در کتاب حقوق تطبیقی پرداخته اید اما اینجا هم بد نبود اشاره مختصری برای ترم اولی ها می شد.
با تشکر
آرش
آذر ۲۱, ۱۳۹۷
سلام
آقای دکتر جسارتاً با توجه به صفحه ۱۸۶ کتاب عرض میکنم. کمیسیون حقوق بشر سال ۲۰۰۶ منحل شد و شورای حقوق بشر وظیفه کمیسیون رو به عهده گرفته و تا امروز فعالیت می‌کند.
آرش
آذر ۸, ۱۳۹۷
با سلام
آقای دکتر در این کتاب صفحه ۱۷۳ در تعریف معاهده به ماده ۱ کنوانسیون وین ۱۹۶۹ در باب حقوق معاهدات اشاره کردین و فرمودین : «این تعریف از این جهت که تنها معاهده را در روابط بین دولتها در نظر گرفته است با جایگاه مهم سازمانهای بین‌المللی در عصر حاضر مطابقت ندارد» در صورتی که نویسندگان متن کنوانسیون وین ۱۹۶۹ در باب حقوق معاهدات تعمدا این کنوانسیون رو به روابط بین دولتها محدود کردند تا درآینده در معاهده جداگانه‌ای به سازمانهای بیبن‌المللی بپردازند. به این ترتیب کنوانسیون وین ۱۹۸۶ در باب حقوق معاهدات بین دولتها و سازمانهای بین‌المللی و سازمانهای بین‌المللی با یکدیگر به وجود اومد و در حال حاضر لازم‌الاجرا است و ماده یک این کنوانسیون تعریف مورد نظر شما رو شامل میشه.
دکتر شیروی
آذر ۹, ۱۳۹۷
سلام،ممنون از دقت نظرتان. ولی عزیز بردار باید خدمتتان عرض کنم که کنوانسیون مورد اشاره شما یا همان کنوانسیون وین ۱۹۸۶ هنوز لازم الاجرا نشده است و بعید است که لازم الاجرا شود زیرا حد نصاب کشورهای عضو هنوز حاصل نشده و بیش از سیزده سال است که هیچ کشور دیگری به آن ملحق نشده است. با این اوصاف این کنوانسیون قابل استناد نیست.
مجید
آذر ۸, ۱۳۹۷
هدف و همت استاد قابل تحسین است امیدوارم بزودی کتاب حقوق را ارایه دهم علم حقوق علم جامعه ای است وبرای تبیین نیاز به مظالب ساده شده لازم است
محمد مقصودی
آبان ۲۶, ۱۳۹۷
از اینکه در حال حاضر شاگردی شما را می کنم خدا را صد هزار مرتبه شاکرم .
کتابو که خوندم مات و مبهوت مونده بودم و فقط این جمله رو بار ها تکرار کردم: « کاش ترم اول کارشناسی این کتابو خونده بودم »
ولی خوشا به سعادت کسانی که تازه وارد رشته حقوق شدن و کتاب شما رو مطالعه می کنن .
البته خوندن این کتاب رو به همه ی هم وطنان عزیزم توصیه می کنم .
محمد مقصودی-حقوق نفت و گاز پردیس فارابی دانشگاه تهران