علاقه به قراردادهای بین‌المللی از زمانی که دانشجوی ارشد حقوق خصوصی بودم در من شعله‌ ور شد ولی منابعی در دسترس نبود که بتوان از آن سیراب گشت. وقتی به آن زمانها بر می گردم که چقدر به قراردادهای بین المللی علاقه مند بودم ولی راهنمایی وجود نداشت و کتابی درخور پیدا نمی شد، در خود احساس وظیفه می کنم که به سهم خود در سیراب کردن کسانی تلاش کنم که مثل خودم به این قراردادها علاقه مندند اما منابع مناسبی پیدا نمی کنند.

یکی از قراردادهایی که هم در روابط داخلی و هم در روابط بین المللی جایگاه مهمی دارد، «قراردادهای بی‌او‌تی» (BOT) است. این روش قراردادی از جذابیت خاصی برخوردار است و مطالعه زوایای آن پنجره‌ جدیدی را به مباحث سرمایه‌گذاری خارجی، تأمین مالی و مسایل قراردادهای پیچیده و بلندمدت بین‌المللی باز می‌‌کند.

روش بی‌او‌تی متضمن ترتیبات قراردادی گوناگونی است. بی‌او‌تی یک روش سرمایه گذاری است و در عین حال منابع مالی برای اجرای یک طرح اقتصادی را تأمین می کند. بی او تی همچنین دربردارنده انواع مطالعات، مهندسی پایه، مهندسی تفصیلی، تأمین کالا، ساخت، نصب، راه اندازی، بهره برداری، تعمیرات و نگهداری است. همه این ترتیبات در چارچوب یک قرارداد واحدی قرار می گیرند.

«کتاب قراردادهای بی‌او‌تی» نتیجه تحقیقات فراوانی است که در دو دهه گذشته در زمینه حقوق تجارت بین‌الملل و قراردادهای بین‌المللی انجام داده ام و حاکی از تجاربی است که در این زمینه کسب نموده ام که نهایتا به چاپ کتابهای «حقوق تجارت بین‌الملل»، «داوری تجاری بین‌المللی» و «حقوق نفت و گاز» منجر شده است. در تداوم انتقال دانش و تجربه خود، کتاب بی‌او‌تی روی قرارداد خاصی تمرکز دارد که شدیدا مورد نیاز است. دانشجویان می توانند با مطالعه این کتاب به طور مشخص از یک قرارداد پیچیده بین المللی آگاهی پیدا کنند و از جزئیات آن باخبر شوند.

مطالعه کتاب بی‌او‌تی فرصت بی نظیری را در اختیار کسانی قرار می دهد که تمایل دارند جنبه های گوناگون یک قرارداد بین المللی را موشکافی کنند و از آن اطلاع پیدا کنند. در این کتاب، تمام مراحل انجام یک قرارداد بین المللی به روشنی بیان شده است و چهار نمونه از این قراردادها در زمینه های کاری گوناگون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است تا علاقه مندان بتوانند با مطالعه این نمونه قراردادها حس یک قرارداد واقعی را پیدا کنند.

با توجه به گرایش روز افزون وزارتخانه ‏ها، مؤسسات و شرکتهای دولتی به قراردادهای بی‌او‌تی و تمایل مدیران، کارشناسان و حقوقدانان به کسب آگاهیهای بیشتر در این خصوص و ظرفیت بی‌او‌تی برای بیان مسایل عمیق قراردادی، کتاب بی‌او‌تی تألیف شد و جنبه‌های عملی، نحوه تنظیم و ساختار قراردادهای بی‌او‌تی محوریت پیدا کرد. بی‌او‌تی برای من بهانه ای بوده است تا مسایل پیچیده قراردادهای بین المللی را بتوانم به روش جذاب و ساده بیان کنم و مخاطبان راحتر بتوانند مسایل آن را دنبال کنند.

به طور خلاصه، کتاب قراردادهای بی‌او‌تی درصدد است به شیوه جدید جنبه‌ها و ابعاد گوناگون بی‌او‌تی را از جهت مسایل قانونی و مفاد و شرایط قراردادی تبیین و تحلیل نماید. این اثر تلاش دارد به نثر ساده و روان ولی در عین حال دقیق و مستحکم مسایل پیچیده یک قرارداد سرمایه‌گذاری بلند مدت را تشریح و نحوه تنظیم مفاد آن را بیان کند.

این کتاب می‌تواند برای کلیه مدیران، مذاکره‌کنندگان، حقوقدانان، مهندسان مشاور، کارشناسان و کلیه کسانی که در صدد بررسی، مذاکره و انعقاد قراردادهای بی‌او‌تی، بی‌او‌او یا سایر ترتیبات مشارکت عمومی-خصوصی (PPP) هستند مفید واقع شود. همچنین دانشجویان و جوانانی که اشتیاق به افزایش دانش خود در زمینه قراردادهای بین‌المللی دارند، می‌‌توانند از این کتاب بهره‌‌مند شوند.

«کتاب قراردادهای بی‌او‌تی» هدیه ای است از طرف من به کلیه کسانی که تمایل دارند اطلاعات و دانش خود را در زمینه قراردادهای بین المللی افزایش دهند. ما هر چه در توان داشتیم در طبق اخلاص قرار دادیم تا چه قبول افتد و چه در نظر آید. این کتاب در هفده فصل و در حدود ۳۸۰ صفحه توسط انتشارات میزان به چاپ رسیده است و مطالعه آن را به کلیه علاقه مندان به تجارت بین الملل و قراردادهای بین المللی توصیه می کنم.

در پایان به تأسی از حافظ باید گفت:

دل دادمش به مژده و خجلت همی‌برم *** زین نقد قلب خویش که کردم نثار دوست

شکر خدا که از مدد بخت کارساز *** بر حسب آرزوست همه کار و بار دوست

سیر سپهر و دور قمر را چه اختیار *** در گردشند بر حسب اختیار دوست

ماییم و آستانه عشق و سر نیاز *** تا خواب خوش که را برد اندر کنار دوست

دشمن به قصد حافظ اگر دم زند چه باک *** منت خدای را که نیم شرمسار دوست

فهرست کتاب

پیشگفتار
مقدمه
فصل اول: مفهوم، ساختار و ویژگیهای بی‌او‌تی
گفتار اول: مفهوم بی‌او‌تی
گفتار دوم: سایر ترتیبات بی‌او‌تی
الف) قراردادهای بی‌او‌او
ب) قراردادهای بی‌او‌اوتی
ج) قراردادهای بی‌تی‌او
د) قراردادهای بی‌ال‌تی
ﻫ) قراردادهای بی‌اواواس
و) قراردادهای آر‌او‌تی
گفتار سوم: ساختار بی‌او‌تی
الف) دولت (کارفرما)
ب) سرمایه‌گذار (کنسرسیوم/شرکت پروژه/پیمانکار)
ج) تأمین کنندگان مالی/وام دهندگان
د) پیمانکاران فرعی
ﻫ) عرضه‌کنندگان مواد اولیه/خوراک
و) خریداران محصولات طرح
ز) تأمین کنندگان قطعات یدکی و پیمانکاران بهره‌برداری
گفتار چهارم: مشخصات قرارداد بی‌او‌تی
گفتار پنجم: طرحهای موضوع بی‌او‌تی
گفتار ششم: مقایسه بی‌او‌تی با ترتیبات مشابه
الف) بی‌او‌تی و مشارکت عمومی-خصوصی
ب) بی‌او‌تی و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی
ج) بی‌او‌تی و تأمین مالی پروژه
د) بی‌او‌تی و اخذ وام دراز مدت
ﻫ) بی‌او‌تی و تجارت متقابل
و) بی‌او‌تی و اعطای امتیاز
فصل دوم: دلایل استفاده از بی‌او‌تی
گفتار اول: آزاد سازی اقتصادی
گفتار دوم: جذب سرمایه‌ بخش خصوصی
گفتار سوم: انتقال ریسک
الف) ریسکهای اجرایی‌
ب) ریسکهای تأمین مالی
ج) ریسکهای اقتصادی
د) ریسکهای سیاسی و حقوقی
گفتار چهارم: دسترسی به فناوری و دانش فنی
الف) آموزش
ب) لیسانس و پروانه‌
ج) دانش فنی
گفتار پنجم: برخورداری از مدیریت بهینه
فصل سوم: نقش دولت در بی‌او‌تی
گفتار اول: دلایل همکاری دولت در موفقیت بی‌او‌تی
الف) تعلق پروژه به بخش عمومی
ب) مالکیت زمین پروژه
ج) کالاها و خدمات پروژه
د) همکاری دولت در تأمین منابع مالی پروژه
ﻫ) تبدیل درآمد بی‌او‌تی به ارز
و) مصادره یا ملی کردن پروژه بی‌او‌تی
ز) نظارت دولت بر پروژه
گفتار دوم: ایجاد بستر مناسب جهت تسهیل بی‌او‌تی
الف) تجربه هند
ب) تجربه یونان
گفتار سوم: ایجاد مرکز خاص برای بی‌او‌تی
فصل چهارم: قوانین و مقررات عام راجع به بی‌او‌تی
گفتار اول: قانون اساسی
الف) اصل چهل و سوم
ب) اصل چهل و چهارم
ج) اصل هشتاد و یکم
گفتار دوم: قانون اجرای سیاستهای کلی اصل ۴۴
گفتار سوم: قانون تشویق و حمایت سرمایه‌گذاری خارجی
الف) بی‌او‌تی تحت شمول قانون تشویق و حمایت
ب) استفاده از بی‌او‌تی در بخش دولتی و غیر دولتی
ج) بازگشت سرمایه و منافع حاصله از عملکرد اقتصادی طرح
د) تضمین خرید محصولات
ﻫ) اعمال حق مالکانه سرمایه‌گذار خارجی در طول قرارداد بی‌او‌تی
و) انتقال پروژه بی‌او‌تی به تأمین‌کنندگان مالی
ز) شرط ثبات در قراردادهای بی‌او‌تی
ح) انتقال طرح بی‌او‌تی به دولت
گفتار چهارم: معاهدات دوجانبه تشویق و حمایت سرمایه‌گذاری
گفتار پنجم: برنامه پنجم توسعه
گفتار ششم: قوانین مالیاتی
گفتار هفتم: سایر قوانین و مقررات
فصل پنجم: قوانین و مقررات بخشی ناظر به بی‌او‌تی
گفتار اول: حمل و نقل
الف) راه و ترابری
1. مطالعات و بررسیهای مقدماتی
2. تشکیل شرکت پروژه
3. حقوق و تکالیف وزارت راه و شهرسازی
4. تکالیف و حقوق شرکت پروژه
5. تمدید و اتمام قرارداد
ب) حمل و نقل ریلی
ج) فرودگاه‌ها
1. موضوع بی‌او‌تی
2. طرفین قرارداد بی‌او‌تی
3. تکالیف و حقوق سازمان هواپیمایی کشوری
4. تکالیف و حقوق طرف بی‌او‌تی
5. قصورها و انقضای قرارداد
6. حل و فصل اختلافات
د) بنادر
گفتار دوم: آب و برق
الف) بخش تولید برق
ب) بخش آب و فاضلاب
گفتار سوم: صنعت نفت
گفتار چهارم: بستر حقوقی مناسب
فصل ششم: اقدامات پیش قراردادی و انتخاب سرمایه‌گذار
گفتار اول: مطالعات پیش قراردادی
الف) مطالعات فرصت
ب) مطالعات امکان سنجی مقدماتی
ج) مطالعات امکان سنجی
گفتار دوم: چگونگی و تشریفات انتخاب سرمایه‌گذار
الف) انجام تشریفات مناقصه
ب) لزوم رعایت قانون برگزاری مناقصات در طرحهای بی‌او‌تی
گفتار سوم: تشکیل کنسرسیوم و شرکت پروژه
الف) تشکیل کنسرسیوم
ب) تشکیل شرکت پروژه
فصل هفتم: مفاد قرارداد: تعهدات سرمایه‌گذار
گفتار اول: تأمین منابع مالی طرح
الف) آورده سرمایه‌گذار
ب) اخذ تسهیلات
1. اخذ تسهیلات از منابع داخلی و خارجی
2. وام سندیکایی
3. اتکای تأمین مالی به داراییها و عواید طرح
4. ریسکهای تأمین مالی طرحهای بی‌او‌تی
5. ریسکهای مؤسسه‌های مالی
6. نحوه مواجهه با ریسکها
7. ارتباط قرارداد بی‌او‌تی و قرارداد تأمین مالی
8. پیش‎بینی مخارج اضافی و غیر منتظره
ج) انتشار اوراق بهادار
د) مشارکت دولت در تأمین منابع مالی طرح
گفتار دوم: ساخت طرح
الف) مشخصات طرح و شرح کار
ب) تغییر شرح کار
ج) استراتژی قراردادی
گفتار سوم: بهره‌برداری از طرح
الف) زمان شروع بهره‌برداری
ب) مدت زمان بهره‌برداری
ج) کمیته نظارت بر بهره‌برداری
گفتار چهارم: کیفیت و استمرار عرضه محصولات تولیدی
الف) عرضه مستمر کالاها و خدمات تولیدی
1. اعمال جریمه
2. برقراری سیستم جایگزینی
3. فسخ قرارداد بهره‌برداری
ب) کیفت کالاها و خدمات تولیدی
1. نظارت و کنترل فنی بر مراحل اجرای طرح‌‌
2. مراقبت و نگهداری از تأسیسات
3. قابلیت جذب کالاها و خدمات
ج) رعایت ایمنی و سلامت
گفتار پنجم: انتقال طرح به دولت
فصل هشتم: مفاد قرارداد: تعهدات کارفرما
گفتار اول: اعطای امتیاز ساخت و بهره‌برداری
الف) اعطای امتیاز اجرا و ساخت
ب) امتیاز تشکیل شرکت
ج) امتیاز بهره‌برداری
گفتار دوم: تعهد به خرید محصول
الف) خرید تضمینی
ب) رفع نیاز کارفرما از محصولات
ج) تضمین حداقل درآمد
گفتار سوم: تبدیل درآمد به ارز
الف) مشکلات تبدیل درآمد طرح به ارز معتبر
ب) راه‌حلهای مواجهه با مشکلات تبدیل ارز
گفتار چهارم: سایر تعهدات کارفرما
الف) تأمین زمین
ب) تأمین خوراک
ج) اعطای تسهیلات
د) اجرای بخشی از عملیات اجرایی
فصل نهم: مفاد قرارداد: سایر شروط
گفتار اول: فسخ قرارداد
الف) موارد فسخ
ب) آثار و تبعات فسخ
گفتار دوم: بهداشت، ایمنی و محیط زیست
گفتار سوم: حوادث قهریه
الف) شرایط تحقق حوادث قهریه
ب) مصادیق حوادث قهریه
ج) آثار بروز حوادث قهریه
گفتار چهارم: نظارت کارفرما
الف) نظارت و کنترل دولت بر اجرا و بهره‌برداری
ب) نظارت و کنترل کارفرما بر هزینه‌ها
گفتار پنجم: قیمت‌گذاری و تعدیل قرارداد
الف) قیمت‌گذاری
ب) تعدیل قرارداد و انجام مذاکرات مجدد
گفتار ششم: قانون حاکم و حل و فصل اختلافات
الف) قانون حاکم
ب) حل و فصل اختلافات
فصل دهم: قرارداد نمونه بی‌او‌تی احداث و بهره‌برداری هتل
ماده ۱: تعاریف
ماده ۲: موضوع قرارداد
ماده ۳: تاریخ تنفیذ/ تاریخ اجرای قرارداد
ماده ۴: مدت اجرای قرارداد
ماده ۵: اسناد قرارداد
ماده ۶: نماینده
ماده ۷: تضمینها
ماده ۸: کل هزینه‌ها
ماده ۹: واگذاری
ماده ۱۰: برنامه‌ها و گزارشات
ماده ۱۱: اصول طراحی و ساخت
ماده ۱۲: ساخت هتل
ماده ۱۳: بهره برداری از هتل
ماده ۱۴: بازرسی فنی، تعمیر، حفظ و نگهداری
ماده ۱۵: اختتام و فسخ قرارداد
ماده ۱۶: واگذاری هتل
ماده ۱۷: شرایط پرداخت
ماده ۱۸: بیمه
ماده ۱۹: پرداخت غرامت
ماده ۲۰: روشهای حل اختلاف
ماده ۲۱: قانون حاکم
ماده۲۲: فورس ماژور
ماده ۲۳: موارد متفرقه
ماده ۲۴: آدرسهای قانونی، ابلاغیه‌ها و اخطارها
فصل یازدهم: قرارداد نمونه بی‌او‌تی احداث و بهره‌برداری نیروگاه
ماده ۱: تعریفها و تفسیرها
ماده ۲: تعهدات طرفین
ماده ۳: مجوزهای دولت
ماده ۴: تاریخ نفوذ و تاریخ قطعیت
ماده ۵: دوره مجاز
ماده ۶: اسناد قرارداد
ماده ۷: اسناد فنی
ماده ۸: نمایندگان
ماده ۹. تأییدات و الزامات
ماده ۱۰: اصول طراحی و احداث
ماده ۱۱: احداث پروژه
ماده ۱۲: هزینه کل و تأمین مالی پروژه
ماده ۱۳: تأمین مالی اضافی
ماده ۱۴: واگذاری و جایگزینی
ماده ۱۵: نیازهای پروژه
ماده ۱۶: مواد اولیه
ماده ۱۷: آزمایش و راه اندازی
ماده ۱۸: بهره‌برداری و نگهداری
ماده ۱۹: کمیته هماهنگی بهره‌برداری
ماده ۲۰: بازرسی، تعمیرات و نگهداری
ماده ۲۱: نقطه تحویل محصول پروژه
ماده ۲۲: سیستم اندازه گیـری محصول پروژه
ماده ۲۳: برنامه ریزی تولید محصول پروژه
ماده ۲۴: سوابق و گزارشها
ماده ۲۵: ضمانتنامه‌ها
ماده ۲۶: صورت حساب و روش پرداخت
ماده ۲۷: خاتمه و فسخ قرارداد
ماده ۲۸: انتقال پروژه
ماده ۲۹: مالیات
ماده ۳۰: بیمه
ماده ۳۱: تغییر در قوانین و مقررات
ماده ۳۲: حادثه قهریه
ماده ۳۳: مصونیت
ماده ۳۴: حل اختلاف
ماده ۳۵: حفاظت و ایمنی
ماده ۳۶: قوانین و مقررات حاکم
ماده ۳۷: موارد متفرقه
ماده ۳۸: نشانیها و ارتباطها
ماده ۳۹: نسخه‌های قرارداد
فصل دوازدهم: قرارداد بی‌او‌تی احداث و بهره‌برداری شهربازی
ماده ۱: موضوع قرارداد
ماده ۲: مدارک و اسناد قرارداد و پیوستها
ماده ۳: آورده طرفین
ماده ۴: مدت قرارداد
ماده ۵: تعهدات شهرداری
ماده ۶ : تعهدات سرمایه‌گذار
ماده ۷: نظارت عالیه
ماده ۸: تضمینات
ماده ۹: سایر شرایط
ماده ۱۰: فسخ قرارداد
ماده ۱۱: تعارض قرارداد با دیگر اسناد و اختلافات احتمالی
ماده ۱۲: مرجع حل اختلاف
ماده ۱۳: اقامتگاه قانونی
فصل سیزدهم: نمونه قرارداد بی‌او‌تی از ویتنام
ماده ۱: اهداف اجرای پروژه
ماده ۲: تعهدات سرمایه‌گذار
ماده ۳: تعهدات کارفرما
ماده ۴: مدت قرارداد
ماده ۵: تأیید قرارداد
ماده ۶: جداول ساخت و تکمیل پروژه
ماده ۷) استفاده همزمان از محل پروژه
ماده ۸: مناقصه ساخت
ماده ۹: خرید مواد، وسایل و تجهیزات
ماده ۱۰: به اجرا درآوردن پروژه
ماده ۱۱: اجرا و مدیریت پروژه
ماده ۱۲: انتقال اموال
ماده ۱۳: فسخ قرارداد
ماده ۱۴: تمدید قرارداد
ماده ۱۵: شرکت پروژه
ماده ۱۶: حل و فصل اختلافات
ماده ۱۷: زبان قرارداد
ماده ۱۸: اصلاحیه و الحاقیه‏ ها به قرارداد
ماده ۱۹: شرایط لازم الاجرا شدن قرارداد
فصل چهاردهم: قانـون ترکیه راجـع به مشارکت بر مبنای بی‌او‌تی
1. اهداف
2. قلمرو
3. تعاریف
4. مقامات صلاحیتدار
5. قرارداد
6. مسئولیت
7. مدت
8. قیمت
9. انتقال
10. مصادره
11. تضمینات
12. معافیتها
13. مقررات قانونی قابل اعمال
14. قوانین غیر قابل اعمال
15. لازم‎الاجرا شدن
16. اجرا
فصل پانزدهم: مقررات ویتنام راجع به قراردادهای بی‌او‌تی
الف) مقررات عمومی
ب) امتیازات و تضمین سرمایه‌‌گذاری
1. امتیازات مالیاتی
2. حسابها و تراز ارز خارجی
3. وثیقه و حق استفاده از زمین
4. افزایش قیمتها، درآمدها و دیگر دریافتهای شرکت پروژه
5. انتقال تکنولوژی، حمایت از محیط زیست
فصل شانزدهم: مقررات چین راجع به بی‌او‌تی
بخش اول: شرایط عمومی
بحش دوم: بررسی و تأیید و تشریفات مقرر
بخش سوم: مسئولیتها و خطرات (ریسکها)
بخش چهارم: قانون لازم الاجرا و حل و فصل اختلافات
بخش پنجم: مقررات تکمیلی
فصل هفدهم: قانون فیلیپین در مورد بی‌او‌تی
ماده ۱: اعلان سیاست
ماده ۲: تعریف اصطلاحات
ماده ۳: امکان مشارکت بخش خصوصی در پروژه‎های زیربنایی
ماده ۴: پروژه‎های دارای اولویت
ماده ۴ مکرر: پروژه‎های پیشنهادی
ماده ۵: مناقصه عمومی پروژه‎
ماده ۵ مکرر: مذاکرات مستقیم قراردادها
ماده ۶: نحوه بازپرداخت
ماده ۷: فسخ قرارداد
ماده ۸: کمیته تعیین عوارض خدمات استفاده از راه‌‌ها
ماده ۹: نظارت بر پروژه‎
ماده ۱۰: مشوقهای سرمایه‌‌گذاری
ماده ۱۱: قوانین و مقررات اجرایی
ماده ۱۲: هماهنگی و نظارت بر پروژه
ماده ۱۳: لغو مقررات مخالف
ماده ۱۴: قابل تجزیه بودن مقررات این قانون
ماده ۱۵: زمان لازم الاجرا شدن این قانون
کتابنامه
الف) منابع فارسی و عربی
ب) منابع انگلیسی
فهرست موضوعی