کتاب حقوق خانواده

امروز بیستم مرداد ماه نود و پنج مطلع شدم که کتاب حقوق خانواده توسط سازمان سمت به چاپ رسید و روانه بازار شد. سابقه تدریس حقوق خانواده به بهمن ۱۳۶۹ برمی‌گردد که برای اولین بار برای تدریس در دانشگاه به مجمتع آموزش عالی قم دعوت شدم. این اولین تدریس من در دانشگاه بود. وقتی وارد کلاس شدم دانشجویان بهت زده مرا نگاه می‌کردند. در آن مقطع دانشجویان زیادی در مجمتع آموزش عالی قم دارای تحصیلات حوزوی بودند و دیدن جوانی به سن و سال من آن هم برای تدریس حقوق خانواده عجیب می نمود. حقوق خانواده از دیدگاه بیشتر دانشجویان آن کلاس چیزی جز کتاب نکاح و طلاق فقهی نبود و بنابراین آنها انتظار داشتند کما فی السابق پیرمردی جا افتاده و روحانی آن را تدریس کند.

هنوز لب به سخن باز نکرده بودم که سوالات از گوشه و کنار کلاس مانند تیر رها می‌شد و من را نشانه می‌ رفت. سوالات نه برای فهم مطلب بلکه در خوش بینانه ترین حالت برای امتحان جوانی بود که ادعای تدریس حقوق خانواده در چنان فضایی را داشت. از جمع دانشجویان، عده ای که خود را «صاحب لحیه» می دانستند نمی توانستند بپذیرند که چنین فردی بخواهد به آنها حقوق خانواده تدریس کند و «هل من مبارز» می طلبیند. انگار که کلاس میدان جنگ است که اگر تیر کارساز نبود از نیزه و خنجر استفاده می کردند. اما وضعیت من در آن شرایط مصداق این شعر حافظ بود:

ترسم که اشک در غم ما پرده‌در شود **** وین راز سر به مهر به عالم سمر شود

گویند سنگ لعل شود در مقام صبر **** آری شود ولیک به خون جگر شود

خواهم شدن به میکده گریان و دادخواه **** کز دست غم خلاص من آن جا مگر شود

از هر کرانه تیر دعا کرده‌ام روان ****باشد کز آن میانه یکی کارگر شود

این حق طبیعی دانشجویان است که استاد خود را ارزیابی کنند و اگر در این ارزیابی قدری افراط کنند، استاد باید با سعه صدر با آن روبرو شود. حتی اگر در کلام برخی از آنها تندی وجود داشته باشد یا خارج از نزاکت رفتار کنند، استاد نباید با عکس العمل خود نشان دهد که متأثر شده است که این امر ضعف استاد را نشان خواهد داد و اینکه تیرهایی که به سمت وی پرتاب شده کارساز بوده است. وقتی سوالات با لبخند و اعتماد به نفس جواب داده شود، دانشجو احساس آرامش می کند و محیط برای یادگیری فراهم می شود.در جلسه دوم اوضاع قدری بهتر شده بود و این بهبودی در جلسات بعدی ادامه پیدا کرد.

گوییا خواهد گشود از دولتم کاری که دوش **** من همی‌کردم دعا و صبح صادق می‌دمید

کم کم سوالات و رفتارها دوستانه و محبت آمیز می شد و رگه هایی از تحسین را در برداشت. به تدریج دانشجویان متوجه می شدند که حقوق خانواده یک رشته حقوقی است و صددرصد ترجمان فقهی کتاب نکاح و طلاق نیست. در اواسط ترم، دیگر کاملا مشخص بود که کلاس حقوق خانواده دیگر محل کارزار بین استاد و دانشجو نیست بلکه محلی است که چگونگی پیاده کردن اصول حقوقی بر یکی از جذاب ترین جلوه های حیات انسانی را به نمایش می گذارد. از آن به بعد، تدریس حقوق خانواده یکی از جذاب ترین دروس دانشگاهی در رشته حقوق برای من و دانشجویانم بود.

به رغم اینکه تحصیلات خود را در زمینه تجارت بین الملل ادامه دادم ولی پس از برگشت از خارج باز به تدریس حقوق خانواده ادامه دادم. تمرکز بر مباحث حقوق تطبیقی، تجارت بین‌الملل، داوری تجاری بین‌المللی و حقوق نفت و گاز باعث نشد که تدریس حقوق خانواده را کنار گذارم و تدریس آن تا ۱۳۹۳ یعنی دو سال پیش ادامه پیدا کرد. با راه‌اندازی رشته‌های جدید از قبیل حقوق تجارت بین‌الملل، حقوق نفت و گاز، حقوق اقتصادی، حقوق مالکیت فکری تقاضا برای درسهای حقوقی مرتبط با مسائل اقتصادی و تجاری افزایش یافت و به ناچار مجبور به توقف تدریس حقوق خانواده شدم تا وقت بیشتری را به تدریس رشته‌های جدید صرف کنم.

توقف تدریس حقوق خانواده باعث فراموشی آن نشد و بنابراین تصمیم گرفتم دانش و تجربیات خود در این زمینه را به صورت کتاب تقدیم دانشجویانی کنم که توفیق تدریس به آنها را ندارم. حقوق خانواده از موضوعات سنتی فقه و حقوق است که همواره مورد توجه فقها و حقوقدانان قرار داشته است. حتی برخی از فقها کتاب مستقلی در این باب به تحریر درآورده‌اند. در بین حقوقدانان نیز اساتید بنام در این موضوع قلم‌ زده‌اند. با وجود این، تحول در حقوق خانواده امری گریزناپذیر است. حقوق ایران در پنجاه سال گذشته شاهد تغییرات زیادی در زمینه حقوق خانواده بوده و قوانین و مقررات خانواده بیشتر از بقیه حوزه‌های حقوق مدنی دستخوش تغییر شده است. به‌روز کردن مباحث حقوق خانواده و بیان آنها به شیوه قابل فهم نیاز به تدوین چنین کتابی را همواره گوشزد کرده بود.

تشکیل خانواده یکی از نیازهای اساسی انسان است. در پرتو خانواده زن و مرد آسایش می‌یابند و بسیاری از دغدغه‌ها و ناراحتیهای ذهنی آنها از بین می‌رود. عشق، مهربانی، محبت و مودت بین اعضای خانواده موهبت الهی است که تنها نصیب آنانی می‌شود که برای به دست آوردن آن تلاش می‌کنند. با ازدواج نهال زندگی کاشته می‌شود اما این نهال زمانی به درخت تنومند تبدیل می‌گردد که زن و مرد امیال شخصی و هواهای نفسانی خود را پای آن قربانی کنند تا بتوانند در سایه آن آرام گیرند و فرزندان آنها رشد پیدا کنند.

روابط خانوادگی باید بر اساس مهر، وفا، محبت، عشق، احترام متقابل، همدلی، شور و مشورت بنا شود. در کلام قرآن زن لباس مرد و مرد لباس زن است. هرکدام از زن و مرد باید دیگری را تحت پوشش قرار دهد، عیوبش را بپوشاند، به وی گرمی ببخشد، و زینت دیگری باشد. همان‌قدر که زن برای خوشبختی به مرد نیاز دارد، مرد نیز به زن نیاز دارد.

زندگی را نمی‌توان بر گزاره‌های حقوقی و باید و نبایدهای آن بنا کرد. زندگی باید بر اخلاق، محبت و مودت استوار شود. حقوق باید قداست خانواده و حریم آن را حفظ کند و از ورود بیجا به قلمرو آن خودداری کند. ورود حقوق به خانواده می‌تواند بعضا باعث پیچیدگی مسائل خانوادگی شود. از طرف دیگر، بی تفاوتی حقوق به مسائل خانواده می‌‌تواند خسارات جبران ناپذیری به اعضای آن وارد نماید و افراد نیازمند و آسیب‌پذیر را بدون حمایت رها نماید. مثلا چگونگی برخورد حقوق با خشونتهای خانگی یکی از این چالشها است. از یک طرف، ورد حقوق به این مسائل می‌تواند مشکلات داخل خانواده را افزایش دهد و از طرف دیگر بی‌تفاوتی نسبت به آنها می‌تواند باعث افزایش خشونتها و ایراد آسیب به افراد ضعیف گردد. در مثال دیگر، اعطای آزادی به زن و مرد برای طلاق باعث افزایش موارد طلاق و ایجاد ممانعت باعت بی عدالتی و ظلم می‌گردد.

ترسیم خط اعتدالی که حقوق بر آن بایستد، کار ساده‌ای نیست. هرچه مشکلات خانوادگی از طریق سازوکارهای داخلی قابل حل و فصل نباشد، دخالت حقوق بیشتر توجیه پذیر می‌‌گردد. اما ورود پررنگ‌تر حقوق در مسائل خانوادگی الزاما شرایط بهتری را برای خانواده‌ها رقم نمی‌زند. برای مواجهه با مشکلات و مسائل خانوادگی بعضا ساده‌ترین راه که قانونی‌کردن فضای خانواده است، انتخاب می‌شود و قوانین و مقررات مداخله‌گرایانه به تصویب می‌رسد. در حالی که پاسداری از قداست خانواده و استواری روابط خانوادگی مستلزم تقویت ارزشهای اخلاقی و اجتماعی و بهبود کنشهای اجتماعی است.

حقوق خانواده در وهله اول باید به بهبود کنشهای اجتماعی و تقویت ارزشهای اخلاقی در خانواده کمک کند. تعریف استانداردهای رفتاری توسط قانون‌گذار می‌تواند در این جهت کارآمد باشد. احترام قانون‌گذار به دو جنس مرد و زن، ایجاد تعادل در حقوق و تکالیف آنها و توجه به نیازهای متعارف و منطقی آنان از جمله اصولی است که نظام حقوقی باید از آن بهره‌گیرد. دخالت حداقلی در روابط بین والدین و فرزندان از دیگر اصولی است که حقوق خانواده باید از آن پیروی کند.

در این کتاب، نظام حقوق خانواده در ایران مورد بررسی قرار گرفته و گاهی نیز به صورت تطبیقی به نظامهای دیگر اشاره شده است. زن و مرد از طریق نکاح و ازدواج پایگاهی را به نام خانواده ایجاد می‌کنند که ستونهای این بنا زن و مرد هستند. فصل اول این کتاب به مباحث ازدواج و نکاح اختصاص دارد. مباحث نکاح در هفت گروه دسته بندی شده است. در گفتار اول مفهوم، انواع و مشخصات نکاح بررسی می‌شود. سپس مسائل مربوط به خواستگاری و نامزدی بیان می‌گردد. موانع نکاح شامل موانع ناشی از قرابت و غیر آن در گفتار سوم و شرایط انعقاد نکاح در گفتار چهارم بحث می‌شود. مهریه در گفتار پنجم، حقوق و تکالیف زوجین در گفتار ششم و نفقه در گفتار هفتم بیان می‌گردد.

زناشویی ممکن است به دلایل متعددی زایل و به پایان برسد. فسخ یکی از طرق انحلال عقد است که به صورت محدود در نکاح نیز جریان پیدا می‌کند. عقد نکاح همچنین به بروز برخی از حوادث و وقایع ممکن است خود به خود منفسخ گردد. روش رایج برای پایان دادن به نکاح طلاق است که ممکن است با توافق زوجین، به تقاضای مرد یا به تقاضای زن انجام گیرد. موارد و مسائل  انحلال عقد نکاح در فصل دوم بررسی شده است.

فصل سوم به روابط والدین و فرزندان اختصاص پیدا کرده است. در این فصل روابط خانوادگی در پنج گروه مورد بررسی قرار گرفته است. گفتار اول بر نسب، ولایت و تابعیت تمرکز دارد و مباحث مربوط به نگهداری، حضانت و تربیت فرزندان در گفتار دوم بررسی شده است. نفقه اقارب اعم از فرزندان و پدر و مادر و مباحث مربوط به حقوق وظیفه و مستمری در گفتار سوم بیان می‌شود. در گفتار بعدی سرپرستی و فرزندخواندگی بررسی می‌گردد. در آخر، تغییر جنسیت، تلقیح مصنوعی و تنظیم خانواده مورد بحث قرار می‌گیرد.

این کتاب در وهله اول دنبال افزایش ادبیات حقوقی کشور و تنوع بخشیدن به منابع حقوقی است که به دانشجویان کمک می‌کند تا با سلیقه‌ها، روشها و استدلالهای متفاوت حقوقی آشنا شوند. ارائه یک کتاب به روز در حقوق خانواده که قوانین مرتبط را به صورت یکپارچه مورد بررسی قرار دهد، از دیگر اهداف این کتاب است. به این منظور، مواد قانون مدنی با آخرین اصلاحات در پرتو سایر قوانین مرتبط از قبیل قانون حمایت خانواده (۱۳۹۱) و آیین‌نامه اجرایی آن (۱۳۹۴)، قانون نحوه اهدای جنین (۱۳۸۲) و آیین‌نامه اجرایی آن (۱۳۸۳)، قانون اجرای محکومیتهای مالی (۱۳۹۴)، قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست (۱۳۹۲)، قانون حمایت از کودکان و نوجوانان (۱۳۸۱)، قانون تنظیم خانواده و جمعیت (۱۳۷۲) با لحاظ اصلاحیه‌های (۱۳۸۸) و (۱۳۹۲) مورد بررسی قرار گرفته است. تنظیم کتابی قابل فهم و منسجم که بتواند به شیوه آموزشی مفاهیم پیچده حقوقی را در جملات و عبارات ساده بیان کند، از دیگر اهداف تدوین این کتاب است.

مخاطبان اصلی این کتاب دانشجویان کارشناسی‌‌اند که حقوق خانواده جزء دروس آنها است. اما مخاطبان عام این کتاب زن و مردهای جوانی هستند که به مسائل حقوق خانواده علاقه‌مندند. به این منظور در این کتاب از تطویل مطالب اجتناب شده، اصطلاحات تخصصی با ظرافت معنا شده و مطالب به زبان ساده بیان گردیده است تا عموم مردم بتوانند از آن بهره‌مند شوند.

خبرگزاری مهر

خبرگزاری فارس

روزنامه حمایت

معاونت حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری

 

فهرست مطالب کتاب حقوق خانواده

پیشگفتار

مقدمه

فصل اول: ازدواج و نکاح

گفتار اول: مفهوم، انواع و مشخصات نکاح

بند اول: مفهوم نکاح

بند دوم: انواع نکاح

بند سوم: ویژگیهای نکاح

  1. نکاح به عنوان یک عقد
  2. نکاح جزء احوال شخصیه
  3. نکاح عقد غیر مالی
  4. نکاح و تمتع جنسی
  5. نکاح عقد رضایی

گفتار دوم: خواستگاری و نامزدی

بند اول: خواستگاری

بند دوم: ماهیت نامزدی

بند سوم: خسارت ناشی از برهم زدن نامزی

بند چهارم: هدایا

گفتار سوم: موانع نکاح

بند اول: موانع ناشی از قرابت نسبی

  1. پدر و دختر
  2. مادر و پسر
  3. برادر و خواهر
  4. عمو و برادر زاده
  5. دائی و خواهر زاده
  6. عمه و برادر زاده
  7. خاله و خواهر زاده

بند دوم: موانع ناشی از قرابت سببی

  1. مرد و مادر زن
  2. مرد و زن پدر
  3. مرد و زن پسر
  4. مرد و دختر زن
  5. جمع بین دو خواهر
  6. جمع بین زن و دختر برادر یا دختر خواهر زن

بند سوم: موانع ناشی از قرابت رضاعی

  1. شرایط تحقق رضاع
  2. حدود قرابت رضاعی

بند چهارم: سایر موانع نکاح

  1. عقد زن شوهردار.
  2. عقد زن در عده
  3. لعان
  4. انعقاد عقد در حال احرام
  5. زنا با زن شوهردار
  6. نزدیکی به زنا و شبهه
  7. لواط
  8. سه طلاق و نه طلاق
  9. نکاح با غیر مسلمان
  10. ازدواج زن ایرانی با غیر ایرانی
  11. چند همسری

گفتار چهارم: شرایط انعقاد نکاح

بند اول: ایجاب و قبول

  1. قصد
  2. رضا
  3. تبادل ایجاب و قبول
  4. ثبت ازدواج
  5. آزمایشات پزشکی قبل ازدواج

بند دوم: اهلیت

  1. بلوغ و نکاح صغیر
  2. عقل و نکاح مجنون
  3. رشد و نکاح سفیه
  4. نکاح دختر باکره

بند سوم: معلوم بودن طرف عقد

بند چهارم: وکالت و فضولی در نکاح

  1. وکالت در نکاح
  2. فضولی در نکاح

بند پنجم: شروط ضمن عقد

  1. درج شرط در عقد
  2. شروط مرتبط
  3. شروط صحیح
  4. شروط باطل

گفتار پنجم: مهریه

بند اول: مفهوم و انواع مهریه

بند دوم: شرایط مهریه

  1. مالیت داشتن مهریه
  2. مالکیت مهریه
  3. معلوم و معین بودن مهریه
  4. مقدار مهریه
  5. تفویض مهریه

بند سوم: انتقال و مطالبه مهریه

  1. انتقال مهریه به زوجه
  2. مطالبه مهریه
  3. حق حبس
  4. تعدیل مهریه
  5. دادگاه صالح برای مطالبه مهریه

بند چهارم: عیب، تلف و بطلان مهریه

  1. عیب مهریه
  2. تلف مهریه
  3. فقدان مهریه
  4. بطلان مهریه
  5. فسخ مهریه

بند پنجم: وضعیت مهریه پس از انحلال نکاح

  1. طلاق قبل از نزدیکی
  2. فسخ قبل از نزدیکی
  3. مرگ قبل از نزدیکی
  4. انحلال عقد موقت و تأثیر آن بر مهریه

گفتار ششم: حقوق و تکالیف زوجین

بند اول: معاشرت نیکو

بند دوم: استحکام خانواده و تربیت اولاد

بند سوم: ریاست خانواده

بند چهارم: برخورداری از تمتعات جنسی

بند پنجم: تعیین محل زندگی مشترک

بند ششم: اشتغال و تحصیل

بند هفتم: استقلال داراییهای زوجین

گفتار هفتم: تأمین مخارج زندگی زوجه (نفقه)

بند اول: مفهوم و موارد نفقه

بند دوم: شرایط الزام به نفقه

  1. زوجیت دایم
  2. تمکین زوجه

بند سوم: نفقه پس از انحلال نکاح

  1. نفقه در عده رجعی
  2. نفقه در عده بائن
  3. نفقه در عده وفات

بند چهارم: ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه

  1. ضمانت اجرای کیفری
  2. ضمانت اجرای حقوقی- الزام به پرداخت
  3. ضمانت اجرای حقوقی- تقاضای طلاق

فصل دوم: فسخ و طلاق

گفتار اول: فسخ و انفساخ نکاح

بند اول: موارد فسخ نکاح

  1. تخلف شرط وصف/ تدلیس
  2. جنون
  3. عیوب جنسی مرد
  4. عیوب جنسی زن
  5. سایر عیوب زن

بند دوم: موارد انفساخ نکاح

  1. مرگ یکی از زوجین
  2. لعان
  3. بروز موانع نکاح

بند سوم: احکام فسخ و انفساخ

  1. انشای فسخ
  2. تشریفات فسخ
  3. فوری بودن فسخ

بند چهارم: آثار فسخ و انفساخ

گفتار دوم: طلاق توافقی

بند اول: تحولات مقررات طلاق در حقوق ایران

بند دوم: طلاق توافقی

  1. طلاق توافقی در قالب خلع یا مبارات
  2. طلاق توافقی بدون پرداخت بذل
  3. طلاق به عوض
  4. صدور گواهی عدم امکان سازش
  5. اجرا و ثبت طلاق

گفتار سوم: طلاق به تقاضای مرد

بند اول: مراجعه به دادگاه

بند دوم: ارجاع زوجین به داوری یا حکمیت

بند سوم: طلاق ناشی از تخلفات یا سوء رفتار زن

بند چهارم: پرداخت حقوق مالی زن

  1. مهریه
  2. جهیزیه
  3. نفقه
  4. تنصیف دارایی
  5. اجرت المثل
  6. نحله.

بند پنجم: صدور گواهی عدم امکان سازش و اجرای طلاق

گفتار چهارم: طلاق به تقاضای زن

بند اول: مفقودالاثر شدن شوهر

بند دوم: عدم پرداخت نفقه

بند سوم: عسر و حرج

  1. ایجاد مشقت برای زوجه
  2. ترک زندگی خانوادگی
  3. اعتیاد
  4. محکومیت به حبس
  5. ضرب و شتم
  6. سوء رفتار مستمر
  7. بیماری صعب العلاج و مسری

بند چهارم: وکالت در طلاق

  1. عدم پرداخت نفقه یا عدم ایفای حقوق واجب زن
  2. سوء رفتار یا سوء معاشرت
  3. بیماری صعب العلاج
  4. جنون زوج
  5. اشتغال به شغل منافی مصالح خانوادگی یا زن
  6. محکومیت به حبس
  7. اعتیاد
  8. ترک زندگی خانوادگی
  9. محکومیت به جرایم حیثیتی
  10. عقیم بودن شوهر
  11. مفقود الاثر شدن شوهر
  12. انتخاب همسر دیگر

گفتار پنجم: عده

بند اول: عده وفات

بند دوم: عده طلاق، فسخ و انفساخ عقد دایم

بند سوم: عده انقضا و بذل مدت، فسخ و انفساخ عقد موقت

بند چهارم: عده شبهه

فصل سوم: روابط والدین و فرزندان

گفتار اول: نسب، ولایت و تابعیت

بند اول: نسب

  1. اماره اثبات نسب (اماره فراش)
  2. شرایط نفی ولد
  3. اختلاف زن و شوهر
  4. نسب طبیعی و نسب قانونی
  5. اماره فراش و آزمایشهای ژنتیک (دی ان ای)

بند دوم: ولایت

  1. ولی قهری
  2. نحوه اعمال ولایت پدر و جد پدری
  3. حدود ولایت ولی قهری
  4. سقوط ولایت و ضم امین
  5. آثار و احکام ولایت
  6. انتخاب وصی
  7. ارتباط ولایت و نسب

بند سوم: تابعیت

گفتار دوم: نگهداری، مراقبت و تربیت اولاد

بند اول: نگهداری و حضانت

  1. حضانت
  2. حق حضانت در صورت فوت یکی از والدین
  3. حق حضانت در صورت جدایی زن و مرد
  4. تکلیف به حضانت
  5. زوال حق حضانت
  6. توافق والدین در مورد حضانت
  7. مخارج حضانت
  8. مزد برای حضانت

بند دوم: زندگی و ملاقات با فرزندان

بند سوم: تربیت و آموزش فرزندان

گفتار سوم: نفقه، حقوق وظیفه و مستمری

بند اول: نفقه اقارب

  1. مفهوم و موارد نفقه
  2. شرایط لزوم پرداخت نفقه
  3. تعدد افراد واجب النفقه
  4. تعدد انفاق کنندگان
  5. ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه

بند دوم: حقوق وظیفه و مستمری

  1. مفهوم حقوق وظیفه و مستمری
  2. ورثه مستحق حقوق وظیفه و مستمری
  3. استحقاق زوجه متوفی در صورت ازدواج مجدد
  4. جمع بین دریافت حقوق بازنشستگی و مستمری
  5. شرایط فرزندان متوفی

گفتار چهارم: سرپرستی و فرزند خواندگی

بند اول: شرایط سرپرستان

  1. شرط تأهل
  2. تابعیت و مذهب
  3. سایر شرایط

بند دوم: شرایط فرزندخوانده

  1. کودک و نوجوان
  2. بدون سرپرست
  3. بدسرپرست

بند سوم: فرآیند اعطای سرپرستی

  1. تقاضای سرپرستی
  2. تعداد فرزندخوانده
  3. اولویت بندی بین متقاضیان
  4. فسخ سرپرستی آزمایشی
  5. اعطای حکم سرپرستی دایمی

بند چهارم: آثار و احکام سرپرستی

  1. اخذ شناسنامه
  2. صدور گذرنامه و خروج از کشور
  3. نگهداری، تربیت و نفقه
  4. قیمومت فرزندخوانده
  5. ازدواج با فرزندخوانده
  6. حقوق وظیفه و مستمری
  7. کمک هزینه اولاد، مرخصی مراقبت و بیمه

بند پنجم: فسخ سرپرستی

  1. مراجعه والدین و تقاضای استرداد
  2. فقدان شرایط سرپرستی
  3. سوء رفتار و کردار فرزندخوانده
  4. توافق فرزندخوانده و سرپرست
  5. فوت، طلاق یا ازدواج یکی از سرپرستان
  6. آثار فسخ سرپرستی

گفتار پنجم: تغییر جنسیت، تلقیح مصنوعی و تنظیم خانواده

بند اول: تغییر جنسیت

  1. انحصار جنسیت در مرد و زن
  2. دوجنسه
  3. تراجنسی
  4. تراجنسیتی
  5. تغییر جنسیت بدنی
  6. تغییر جنسیت حقوقی
  7. تغییر جنسیت در ایران
  8. تبعات تغییر جنسیت

بند دوم: تلقیح مصنوعی

  1. اهدای جنین

یک: شرایط اهداکنندگان

دو: شرایط جنین

سه: شرایط دریافت‌کنندگان جنین

چهار: آثار و احکام اهدای جنین

  1. اهدای گامت
  2. رحم جایگزین

بند سوم: تنظیم خانواده و سقط جنین

  1. تنظیم خانواده
  2. سقط جنین

کتابنامه

الف) منابع فارسی و عربی

ب) منابع انگلیسی

فهرست موضوعی

 

 

 

 

  1. علی همامی
    پاسخ

    عرض سلام و ادب خدمت جناب دکتر. وقتتون بخیر.
    غرض از مزاحمت؛
    جناب دکتر چندیست که منتظر چاپ جدید کتاب حقوق خانواده شما هستم اما تجدید چاپ نشده و در کتاب فروشی یافت نمیشه.
    ممنون میشم بفرمایید چاپ جدید چه زمانی منتشر میشه؟

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام بله متاسفانه مدتی است که بخاطر کمبود کاغذ و پول نتوانسته اند چاپ کنند ولی الکترونیکی آن از طریق سایت ناشر (سازمان سمت) قابل ابتیاع است
      پ

  2. فریاد
    پاسخ

    سلام استاد وقت بخیر. کتاب جنابعالی در خصوص اشتباه در طرف بحث کرده است و به چه صورت؟

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام در کتاب حقوق قراردادها بیشتر بحث شده است و در فایل های صوتی حقوق قراردادها که روی کانال تلگرام ام هست این بحث بیان شده است. نشانی کانال:
      https://t.me/dr_shiravi

  3. Pouyan
    پاسخ

    سلام جناب دکتر
    وقت شما بخیر
    من دنبال منابعی می‌گردم که در اون، در قالب حقوق تطبیقی، به مقایسه نظام حقوق خانواده و مقررات اون در ایران و سایر کشورها بپردازه.
    دکتر می‌تونید لطف کنید و منابعی اگر وجود داره، به من معرفی کنید؟
    سپاسگزارم.

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام، خیلی تطبیق در خانواده کم است زیرا تفاوتها خیلی زیاد است. به هر حال سایت مگ ایران و نور مگ را جستجو کنید.

  4. Nina
    پاسخ

    سلام استاد گرامی خسته نباشید.
    من تحقیقی دارم و موضوع آن نقش مصلحت و مفسده در تحدید یا توسعه احکام راجع به خانواده است
    میشه لطفا اگر امکانش هست منابعی بهم معرفی کنید؟؟؟؟

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام، این موضوع بیشتر تحقیقی هست. شما باید مصالح و مفاسد بیشتر در فقه اهل تسنن مطرح شده است و فقهای شیعه از احکام ثانویه در این خصوص استفاده می کنند. مثل استفاده از عسر و حرج برای اعطای حق طلاق به زن. برای اطلاع بیشتر از این مسائل می توانید علاوه بر مطالعه کتاب فایل های صوتی آن را نیز گوش کنید که در کانال تلگرامی زیر قابل دسترسی است:
      https://t.me/dr_shiravi

  5. محمد
    پاسخ

    سلام استاد عزیز وقتتون بخیر برای ترم ۹۸۲ کارشناسی پردیس فارابی مجددا ارائه میدید این درسو؟بنده خیلی مشتاق تلمذ نزد شما هستم

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام، بله حقوق خانواده را مجددا بعد از سالها دوباره در ترم دوم سال ۱۳۹۸-۹۹ ارائه می دهم.

      • محمد
        پاسخ

        خیلی خوشحالم که این افتخار نصیب ما میشه که تو دوره کارشناسی از شما استفاده کنیم

  6. محمد هادی نبوی
    پاسخ

    بنام خدا
    سلام بر جناب استاد دکتر شیروی.
    ضمن آرزوی سلامتی و موفقیت روز افزون دو سوال داشتم.
    یکی این که در خصوص بدرفتاری جنسی زوجین چه منبعی را معرفی می کنید؟ و اگر تطبیقی بحث شود در حد یک رساله چه ابعادی از آن نیازمند بحث است؟
    سوال دوم این است که آیا مبانی نظام حقوقی یک کشور با مبانی حقوق خانواده در آن نظام حقوقی یکی اند یا تفاوت دارند؟
    سپاس گزارم

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام کلا کار تطبیقی در حقوق خانواده سخت است چون ارزشها و سنن و آداب و مذهب فرق دارد. در مورد این موضوع منبع خاصی سراغ ندارم ولی در بسیاری از کشورها، رفتار جنسی بدون رضایت زن می تواند نوعی جرم تلقی شود.

  7. ولمی
    پاسخ

    سلام استادبزرگوار
    من دانشجوی کارشناسی ارشد هستم و موضوع پایان نامه ام درباره حق ازدواج هست.اگر امکانش هست کتابی معرفی میفرمایید که درباره ماهیت نکاح درفقه امامیه و نظریه حق بودن ازدواج درفقه امامیه و همچنین محتوای ازدواج صحبت کرده باشه.ممنونم

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام، حق به مفهوم امروزی مثل حق بر ازدواج، حق بر مسکن، حق بر غذا یک موضوع جدید است و ناشی از نقش دولت رفاه است. در فقه از این زاویه بحثی صورت نگرفته است.

  8. فاطمه باشی
    پاسخ

    سلام استاد گرامی؛ببخشید من دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق هستم موضوع پایانامم لزوم تحول مقررات حقوق خانواده در ایران ،میشه لطفاً راهنمایی کنید چه کتابها و مقالاتی به عنوان منبع مطالعه کنم و در این زمینه کتابی از شما هست که من بتونم کمک بگیرم. ممنون میشم من راهنمایی کنید.با تشکر و سپاس فراوان

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام، اولا همین کتاب حقوق خانواده می تواند به شما کمک کند. ثانیا چون موضوع شما خیلی عام است باید کلیه مقالاتی انتقادی را مطالعه کنید به خصوص خارج از حیطه حقوق تا بیشتر متوجه شوید که کدام بخش های حقوق خانواده نیاز به اصلاحات دارد.

  9. میم
    پاسخ

    سلام خدمت استاد معزز جناب آقای دکتر شیروی.
    بنده و شوهرم هر دو وکیل پایه یک هستیم .ایشان ارشد حقوق خصوصی دارند و بیشتر پرونده های حقوقی و جزا کار میکنند و بنده هم پرونده های خانوادگی .علاقه زیاد به رشته حقوق خانواده دارم و می خواهم ارشد خود را در این رشته ادامه دهم و اگر خدا بخواهد پروانه تخصصی در دعاوی خانواده داشته باشم در ضمن به تدریس حقوق خانواده نیز بسیار مشتاقم .ب شما آینده آن را چگونه می بینید با تشکر

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام خب از اینکه علاقه مند هستید خوب است ولی وکالت مسائل خانواده مشکلات خودش را دارد و معمولا درآمد آن نیز قابل توجه نیست.

  10. Samira
    پاسخ

    سلام دکتر.. عذر میخوام من این کتاب شمارو احتیاج دارم میشه معرفی کنید از کدوم کتاب فروشی تهیه کنم شماره تلفن اگه دارید از کتاب فروشی ممنون میشم چون توی شهرستان ما نیست

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام خرید از طریق سایت سازمان سمت امکانپذیر است

  11. Samira
    پاسخ

    سلام استاد ممنون میشم راهنماییم کنید. موضوع پایان نامه من سرپرستی وحضانت اطفال بد سرپرست و بدون سرپرست با توجه ب قانون جدید ۹۲ هست این کتاب درباره قانون جدید بحث شده ؟

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام بله یک فصل به این موضوع پرداخته است.

  12. خشایار طاهری
    پاسخ

    با عرض سلام و ادب خدمت استاد شیروی
    بنده موضوعی را برای پایان نامه خودم انتخاب کرده ام با عنوان بررسی نفقه فرزند خوانده در صورت جدایی والدین حکمی.
    آیا کتاب شما در این خصوص میتواند به عنوان منبعی کمک کننده باشد.؟
    لطفاً اگر منابعی در این خصوص می شناسید معرفی بفرمایید.

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام بلاخره در این کتاب در مورد این مسائل صحبت شده است.

  13. سارا
    پاسخ

    جناب دکتر شیروی سلام
    دانشجوی کارشناسی هستم و موضوع کار تحقیقی من اثر تدلیس ثالث بر نکاح است .
    میشه لطف کنید نظرتونو در این مورد بهم بگید

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام در کتاب حقوق خانواده صحبت شده است و در قانون تحت این عنوان نیامده و تحت عنوان تخلف شرط وصف امده است. به کتاب حقوق خانواده مراجعه کنید.

  14. کیانوش
    پاسخ

    توصیه به دانشجوها:
    این کتاب به معنای واقعی کلمه ساده و مناسب دانشجوهای کارشناسی حقوق و فقه هست بخصوص برای کسانی که قصد شرکت در آزمون های حقوقی و ارشد دارند به دو دلیل:
    ۱- حذف شدن مباحث اضافی فقهی که اکثراً تکرار مکررات هستند
    ۲- اشاره به نکات اصلی مباحث حقوق خانواده که مورد توجه طراحان سوال هست و پرهیز از توضیحات بعدا کسل کننده
    من این کتاب برای ارشد خواندم و صد البته کتاب دکتر صفایی به نظرم این کتاب آقای شیروی هیچ چیز از کتاب دکتر صفایی کم نداره فقط مباحث فقهی بی فایده (برای آزمون ها) حذف شده .
    ممنون استاد عزیز بابت تحریر این کتاب.

  15. حقوقی
    پاسخ

    سلام استاد
    آیا قانون اجازه افتتاح حساب برای اطفال مصوب ۱۳۵۷، به ویژه تبصره آن، مبنی بر امکان افتتاح حساب بنام صغیر توسط مادر و انحصار حق برداشت به وی، با عمومات قانون مدنی در باب ولایت قهری و لایحه قانونی الغای مقررات مخالف با قانون مدنی شورای انقلاب ۱۳۵۸، منافات دارد؟چرا؟
    سپاس فراوان

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام منافاتی ندارد. پول مال مادر است و ایشان نحوه تصرفش را مشخص می کند و این به نفع طفل و نظام بانکی بوده است و قانونگذار مقرر کرده است و بین قانونها که تفاوتی نیست که حتما باید یکی از دیگری یعنی از قانون مدنی تبعیت کند.

  16. مریم سادات موسویان
    پاسخ

    سلام و ممنون از پاسخگوییتون
    خواستم از خدمتتون بپرسم بهم کتابهایی معرفی کنین که نثر ساده و روان داشته باشه برای افرادی که تحصیلات حقوقی نداشته ولی اکنون در پرونده ای خانوادگی داور قرار گرفته اند .. خواستم کتابی باشه تمامی نکات مهریه و نفقه و وظایف داوری و… از جهات حقوقی و کیفری توضیح داده شده
    تشکر از لطف حضرتعالی

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام همین کتاب حقوق خانواده برای امثال شما بسیار مناسب است.

  17. مجید
    پاسخ

    با سلام و عرض ادب
    در زمینه موضوع انحلال نکاح به جهت عیب، در حقوق مصر و عراق چه منابعی مدنظر جنابعالی است که جهت مطالعه و تحقیق به بنده پیشنهاد کنید؟

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام به کتابهای احوال شخصیه عربی مراجعه کنید.

  18. فرزانه
    پاسخ

    با سلام و عرض ارادت
    با توجه به اینکه جنابعالی در زمینه حقوق خانواده دانش و تجربه و تالیفات دارید خواهشمند است اگر موضوع و خلاء پژوهشی در این زمینه هست جهت موضوع پایان نامه راهنمایی ام کنید. باتشکر از همراهیتان

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام باید بیشتر کار تطبیقی انجام دهید والا تکراری می شود.

  19. قاسمی
    پاسخ

    سلام استاد عزیز خدا قوت لطفا راهنمایی بفرمایید برای ترجمه ی کتاب حقوق قرارداد ها (متون حقوقی ) آیا کتابی که ترجمه کامل آن متون را داشته باشد در بازار موجود میباشد تا دانشجویانی چون من که در این درس ضعیف هستیم از آن استفاده کنیم تشکر از راهنمایی شما

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام خیر ولی پزشکی سالها پیش آن را ترجمه کرده و عبارات حقوقی را در حد وسع یک پزشک ترجمه کرده است که گمراه کننده است. هدف کتاب متون حقوقی یادگیری زبان بدون ترجمه است.

  20. رضا
    پاسخ

    با عرض سلام خدمت استاد گرامی.
    در ابتدای کتاب بیتی از خواجه شیراز گذاشتید : مرا در خانه سروی هست که…
    فکر نمیکنم با توجه به مطالعه ی کتب اساتید برجسته ی ادبیات در این مرز و بوم منظور خواجه همسرش بوده باشه که شما نیز به مناسبت همخوانی بحث حقوق خانواده و همسر داری بیت خواجه رو مصداقی بر همسرش دونستید.
    فکر نمیکنم همسر خواجه بتی لشکر شکن باشه که درجنگ حضور پیدا کنه و یا اینکه این بت قوام الدین منصور حسن باشه….
    قبل از مطالعه ی این بیت در کتاب شما نظری به کتاب سیر غزل در شعر فارسی داشتم.
    با تشکر از توجه و امعان نظرتون.

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام، حالا خیلی سخت نگیرید. اینقدر آدم تو دنیا از شعرهای حافظ ضد و نقیض برداشت کرده اند، حالا برداشت ما هم یکی از آنها. اینکه دیگران چه گفته اند که برای ما حجت نیست عزیزم. به قول حافظ: «عاشق مفلس اگر قلب دلش کرد نثار *** مکنش عیب که بر نقد روان قادر نیست»

  21. سعيد صالح احمدي
    پاسخ

    بإسلام و عرض ادب
    احتراما تبریک عرض می کنم
    من خود همواره از هرگونه پژوهش پیرامون مدنی یک، پنج و هشت ابا داشتم چون انها را در اولویت دوم می دانستم چون به نسبت سایر مدنی های مقدماتی، جا برای استدلال کمتر دارند اما دو سال پیش با وجود تمام تعجبم، تیمی را اماده تفسیر قانون جدید حمایت خانواده نمودم. تعجب از این حیث که برای خودم هنوز تعجب برانگیز است که بجای ویرایش نهایی سایر کتب حقوق مدنی جهت نشر، این مدنی را برای تفسیر ماده به ماده بر گزیدم. شاید مهمترین دلیل ان، عدم تفسیر همه جانبه کتب موجود تفسیر قانون حمایت خانواده بود و اینکه احساس کردم باید یکی از اصول و ضوابط نگارش در این حوزه باید تفسیر به منظور حفظ سلم و دوام خانواده باشد. خوشحال شدم کتاب حضرتعالی منتشر گردیده است. همکاران محترم در پروژه معنونه عبارتند از اقای دکتر کورش (غلامحسین) افراس، جناب اقای دکتر منصور رحمدل بخش کیفری، سرکار خانم نرگس صداقت دانشجوی دکتری، اقای سید حسین هاشمی همسر خانم صداقت، خانم نوریه امجدی و اقای محسن رضوی. تیم نسبتا قوی و منسجمی است و حتما از تفاسیر از حضرتعالی نیز در مرحله بازبینی نهایی بهره خواهیم برد. عنوان کتاب، منظومه قانون حمایت خانواده است.
    سپاس

  22. کیانوش
    پاسخ

    سلام عرض تبریک به شما و همه دانشجویان حقوق بابت چاپ این کتاب
    من کتاب حقوق تجارت بین الملل شما چند ماه پیش تهیه کردم و از مطالعه کتاب بسیار لذت بردم
    البته سوالی از شما دارم بنده هم مانند بسیاری از دانشجوهای کارشناسی برای امتحان ارشد میان بسیاری منابع سردرگم هستیم یک سری از موسسات میگویند کتاب های دکتر صفایی برای مدنی کافی است عده ای میگویند کتاب های کاتوزیان بعضی هم اشاره به جزوه دکتر شهبازی و امروز در بخش نظرات دیدم که شما این کتاب به یکی از دانشجویان برای مطالعه ارشد توصیه کردید اگر امکانش هست بنده راهنمایی بفرمائید برای درس مدنی از کتاب های چه استادی استفاده کنم ؟

    • دکتر شیروی
      پاسخ

      سلام حتما برای حقوق خانواده از کتاب حقوق خانواده اینجانب استفاده کنید چون سعی شده است که مسائل حقوق خانواده به طور جامع بررسی شود. البته توصیه من این است که هر درسی را از دو استاد مطالعه کنید. به یکی اکتفا نکنید.

  23. سید شمس الدین قائم مقامي
    پاسخ

    باسلام به محضر استاد فرهیخته و مخاطبان محترم

    تبریک به خاطر نگاه به روز و جدید شما استاد گرانقدر در تدوین کتاب حاضر. نگاه نو استاد فاضل در مباحث گفتار های سوم، چهارم و پنجم کتاب کاملاً آشکار است.خداقوت بدهد استاد گرامی

  24. علی اکبر جهانشیری
    پاسخ

    با درود بر ایده های توانمند که نوآوری ها را موجب می شود.این که در مباحث گوناگون حقوقی (خانواده و نفت و…) این چنین وارد شده و برای خواص و عوام چراغ راه می شوید،جای تقدیر از جانب دست اندرکاران دارد.هرچند که نظرات شما در صنعت نفت مفید بوده است.
    از درگاه خداوند متعال برای شما بزرگوار سلامتی و سرافرازی آرزومندم.

نظر دهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *